Jemen: land in het zuiden, land in conflict

Jemen is een van de armste landen van de Arabische wereld en wordt al verschillende jaren geteisterd door conflict. Het is gelegen in het zuidwesten van het Arabisch Schiereiland en grenst in het noorden aan Saoedi-Arabië en in het oosten aan Oman. De naam Jemen komt van het Arabisch en betekent letterlijk ‘land in het zuiden’.

Geteisterd door conflict…

Al meer dan drie jaar wordt Jemen geteisterd door conflict dat gekenmerkt wordt door zijn veelheid aan betrokken actoren, waaronder:

• de Jemenietische regering,
• verschillende gewapende groeperingen, zoals bijvoorbeeld de Houthi’s (een minderheidsgroep uit het Noorden), Al-Qaida, IS, ...
• de Internationale Arabische Coalitie onder leiding van Saoedi-Arabië.

De Verenigde Naties (VN) bestempelen Jemen als de grootste humanitaire crisis ooit. Onderstaand bericht geeft een algemeen overzicht van de humanitaire situatie in Jemen.

Historisch overzicht

1990 - 2014

Jemen ontstond in 1990 toen Noord- en Zuid-Jemen met elkaar verenigd werden. Culturele en economische verschillen blijven echter voelbaar en politieke instabiliteit is kenmerkend voor dit land. Ook de Arabische lente laat zijn sporen na. Na de presidentiele wissel in 2012 komen de Houthi’s steeds meer in opstand tegen de nieuwe president.

2014 - 2015

In de loop van 2014 en 2015 intensifieert het geweld en hierbij vallen veel burgerslachtoffers. De Houthi’s nemen controle over delen van Jemen.

Het verlenen van hulp is geen evidentie en ziekenhuizen liggen regelmatig onder vuur. Zo bijvoorbeeld moesten het ICRC en het lokaal medisch personeel van het Aden’s Al Jamhouria ziekenhuis hun werkplek evacueren omdat een frontlinie zich vormde in de directe omgeving van dit ziekenhuis. Het ICRC vraagt in 2014 verschillende keren voor een staakt-het-vuren om de verdeling van noodhulp veilig te laten verlopen. Ook in 2015 blijft het verlenen van hulp moeilijk ten gevolge van aanhoudende luchtbombardementen en herhaalt het ICRC regelmatig haar oproep voor een humanitaire pauze.

Droogte voor het conflict had er reeds voor gezorgd dat 90% van de levensnoodzakelijke goederen ingevoerd werden vanuit het buitenland. Het sluiten van de autowegen, zee- en luchthavens leidt tot een water- en voedselschaarste waardoor 70% van de bevolking nood heeft aan humanitaire hulp. Ook brandstof is zeer schaars.

2016 - 2017

In 2016 en 2017 blijft het geweld aanhouden en ontstaan er humanitair schrijnende situaties door een gebrek aan water, voedsel en medicijnen. Lichamen van gedode burgers blijven op straat liggen.

Afgelopen maart 2017 vond er een aanval op een schip plaats nabij de haven van Hodeida, waarop zo’n 150 burgers aanwezig waren. 33 personen kwamen om het leven en 29 personen zijn gewond, de andere passagiers zijn vermist of in handen van de lokale autoriteiten. Bovendien staat het watersysteem in de stad op een breekpunt, dit zal bijna een half miljoen mensen treffen.

In Jemen hebben duizenden families het contact met hun familieleden die opgesloten zitten in gevangenissen verloren. Iedereen heeft nochtans het recht om te weten wat er met zijn geliefde gebeurd is. Het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) roept alle partijen bij het conflict op om onvoorwaardelijke en onmiddellijke toegang te verzekeren tot deze personen in gevangenschap.

Wereldwijd bezoekt het ICRC gevangenen om te verzekeren dat hun menselijke waardigheid in gevangenschap gegarandeerd blijft en om de detentiefaciliteiten te controleren. De bevindingen worden in een confidentiële dialoog gedeeld met de betrokken autoriteiten. In 2016 bracht het ICRC een bezoek aan 11.000 gevangenen in Jemen en aan 250 Jemenietische gevangenen in Saoedi-Arabië. Echter, vele conflict-gerelateerde gevangenen blijven niet benaderbaar.

De medische faciliteiten in Jemen zijn beschadigd of vernietigd door het conflict. De units die wel nog actief zijn beschikken niet over voldoende medische goederen om adequaat te kunnen reageren op de situatie. Ze worden overspoeld door zo’n 200 zieken en gewonden op dagelijkse basis. Veelal gaat het om amputaties en verwondingen ten gevolge van explosieve wapens die gebruikt worden in dit dichtbevolkte gebied. Niet enkel de personen gewond geraakt door het oorlogsgeweld lijden, maar ook chronisch zieke patiënten geraken niet meer aan hun medicijnen.

De algemene veiligheidssituatie is ook een pijnpunt voor de medische hulpverlening. Zieken en gewonden durven zich niet naar een ziekenhuis te verplaatsen. Het ICRC telde al meer dan 160 aanvallen tegen medische faciliteiten sinds 2015. Aanvallen tegen medisch personeel en medische faciliteiten is verboden onder het IHR.

Pledging event voor de humanitaire crisis in Jemen

Op 25 april 2017 vond een High-level Pledging event plaats in Brussel over de Humanitaire crisis in Jemen. Het is een gezamenlijk initiatief van de Verenigde Naties, Zweden en Zwitserland.

Het doel van dit evenement was drieledig:

1) aandacht creëren voor de actuele humanitaire noden in Jemen;

2) promoten van respect voor internationaal humanitair recht en de mensenrechten en een oproep tot het beëindigen van de gevechten door middel van een politieke oplossing voor het conflict;

3) verzekeren dat humanitaire en ontwikkelingsengagementen bijdragen tot het opbouwen van zelfredzaamheid en het verminderen van de noden, risico’s en gevoeligheden.

Zowel het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) en de Internationale Federatie van de Rode Kruis en Rode Halve Maanverenigingen (IFRC) waren aanwezig op dit evenement. Het Rode Kruis nam de volgende standpunten in:

• Het gewapende conflict ligt aan de basis van de humanitaire crisis. Jaren van geweld hebben geleid tot de verplaatsing van miljoenen Jemenieten. Hierdoor verloren velen hun inkomen en kenden zware psychologische en emotionele druk. Slechts 45% van de medische faciliteiten is nog actief. Zo’n 20 personen sterven dagelijks aan behandelbare ziekten of verwondingen door een tekort aan medicijnen in het land.
• Meer respect voor internationaal humanitair recht is nodig! Burgers mogen niet het voorwerp zijn van een rechtstreekse aanval. De intensieve gevechten in de buurt van zee-en luchthavens hebben de invoer van goederen noodzakelijk voor overleven zwaar gehinderd. Alle partijen bij het conflict worden opgeroepen om de vrije doorgang van goederen zoals voedsel, water en medicijnen te garanderen. Personen gevangen genomen in relatie tot het gewapende conflict moeten behandeld worden volgens de internationale standaarden.
• Het is belangrijk om de Jemenietische Rode Halve Maan en de rol van lokale actoren te erkennen. De jarenlange aanwezigheid over het gehele grondgebied van de Jemenietische Rode Halve Maan, ook op moeilijk bereikbare plaatsen, is een groot voordeel. Zij doet aan humanitaire respons, in het bijzonder eerste hulp en noodhulp, water, het evacueren van gewonden, beheren van menselijke overblijfselen, alsook het bezorgen van voedsel en huishoudmateriaal voor diegenen in nood.

Een blik op de toekomst…

Wanneer we naar de korte en lange termijn gevolgen kijken, betalen de burgers van Jemen een zware prijs. Allereerst worden de vele burgers getroffen door het rechtstreekse oorlogsgeweld, maar ook door een gebrek aan voedsel, water en medische verzorging.

Recent is in Jemen ook terug een choleraepidemie uitgebroken. Met een medische infrastructuur die zwaar te leiden heeft onder het conflict is deze epidemie moeilijk te controleren. In augustus 2017 staat de teller na amper vier maanden al op 569.206 nieuwe besmettingen en lieten 2.020 personen het leven. Met het regenseizoen in aantocht zal dit alleen maar toenemen.

Zelfs als de oorlog morgen stopt zal Jemen, net zoals andere langdurige conflicten (Syrië, Afghanistan), nog een lange periode van herstel tegemoet gaan.